H ΔΕΠΙΣ Χαλανδρίου δημοσιεύει άρθρο της κοινωνικής λειτουργού Δήμητρας Γκασούκα για την αορατότητα των ανάπηρων γυναικών
Η Δημοτική Επιτροπή Ισότητας Χαλανδρίου στο πνεύμα της δημιουργίας μιας κοινωνίας χωρίς διακρίσεις δημοσιεύει άρθρο της Δήμητρας Γκασούκα*, που αναφέρεται στην αορατότητα των ανάπηρων γυναικών και στοχεύει στην κοινωνική αφύπνιση για τη άρση των διακρίσεων, των στερεοτύπων και των μισαναπηρικών αντιλήψεων.
Ανάπηρες θηλυκότητες – Οι αόρατες θηλυκότητες
Στο άρθρο αυτό θα εστιάσουμε στην πολυπληθή υποομάδα των ανάπηρων θηλυκοτήτων με ένα εύρος και ποικιλία βλαβών (σωματική, νοητική, γνωσιακή, ψυχιατρική, αισθητηριακή), οι οποίες μπορεί ή όχι να συνοδεύονται από λειτουργικούς περιορισμούς. Σημειώνεται ότι το θέμα είναι πολύ ευρύ και στο συγκεκριμένο άρθρο έχουν σταχυολογηθεί μέρος των ζητημάτων που αφορούν στην αορατότητα των ανάπηρων θηλυκοτήτων.
Μια ανάπηρη θηλυκότητα μπορεί να είναι μονογονέας, προσφύγισσα, μετανάστρια, Ρομνί ΛΟΑΤΚΙ+, να προέρχεται από διαφορετικό εθνικό, θρησκευτικό και φυλετικό υπόβαθρο, κλπ. Στατιστικά, οι θηλυκότητες είναι πιο πιθανό να αποκτήσουν βλάβη κατά τη διάρκεια της ζωής τους και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αφορούν την εκπαίδευση, την εργασία, όπου μόνο το ένα τέταρτο των ανάπηρων θηλυκοτήτων παγκοσμίως ανήκει στο εργατικό δυναμικό, και γενικότερα βιώνουν διακρίσεις σε κάθε έκφανση της προσωπικής, κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής.
Επίσης, οι ανάπηρες θηλυκότητες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πέσουν θύματα κακοποίησης διότι η αναπηροποίηση περιλαμβάνει τις κοινωνικά κατασκευασμένες πεποιθήσεις που τις αντιλαμβάνεται ως ευάλωτες, αδύναμες και μη σεξουαλικές. Στους καταπιεστές/κακοποιητές συμπεριλαμβάνονται τα μέλη της οικογένειας, οι προσωπικοί βοηθοί/φροντιστές/ριες, εργαζόμενοι/ες σε ιδρυματικές δομές, ειδικά σχολεία, εργασιακά περιβάλλοντα, μη ενταξιακή νομοθεσία κλπ. Η αορατότητα μεταφράζεται πχ στην μη ύπαρξη προσβάσιμων ιατρικών και εξεταστικών κρεββατιών, στα προβλήματα επικοινωνίας για τις Κ(κ)ωφές, αλλά και στις διαχρονικές αμφιβολίες των μη αναπήρων για την ικανότητα των αναπήρων στην πλήρωση του γονεϊκού τους ρόλου.
Οι υπηρεσίες στήριξης για τις θηλυκότητες θύματα βίας δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ανάπηρων θηλυκοτήτων και αυτό τις καθιστά τις πλέον ευάλωτες των ευάλωτων. Πχ πως μια Κ(κ)ωφή θηλυκότητα θα επικοινωνήσει με την τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης θυμάτων βίας, εφόσον δεν έχει προβλεφθεί η επικοινωνία μέσω βιντεοκλήσης;
Το φεμινιστικό κίνημα, που εστιάζει στον περιορισμό ή στην εξάλειψη της ανισότητας των φύλων και στην προώθηση των δικαιωμάτων, των συμφερόντων και των ζητημάτων των θηλυκοτήτων στην κοινωνία, δεν έχει συμπεριλάβει πλήρως τα αιτήματα των ανάπηρων θηλυκοτήτων. Π.χ. Η φεμινιστική έρευνα και αναλύσεις διαχώρισαν τις θηλυκότητες σε εκείνες που παρέχουν φροντίδα στα μέλη των οικογενειών τους και σε αυτές που εξαρτώνται από τη φροντίδα, δηλαδή «σε φροντίστριες και εξαρτώμενες». Πράγμα βέβαια που έβαλε τελείως στο περιθώριο τις εμπειρίες των θηλυκοτήτων που χρειάζονται βοήθεια και στήριξη και τις έκανε αόρατες. Στο σημείο αυτό θα πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε ότι, όπως το φύλο και η αναπηρία είναι κοινωνικές κατασκευές που καταπιέζουν τις θηλυκότητες, έτσι και η αρρενωπότητα, ως κοινωνική κατασκευή, μπορεί να είναι εξαιρετικά καταπιεστική για τους ανάπηρους άντρες, ως ευάλωτους και εξαρτημένους, δεδομένου ότι η αρρενωπότητα αποτελεί μια γιορτή δύναμης, ικανών σωμάτων και ενός προτύπου, αυτό του ‘αρχηγού’ της οικογένειας, του κουβαλητή.
Από την άλλη το θεσμικό αναπηρικό κίνημα παραγκωνίζει τις ιδιαίτερες εμπειρίες των ανάπηρων θηλυκοτήτων ως αόρατες και αδυνατεί να τις ενσωματώσει στην έρευνα, στην ανάλυση και στο σχεδιασμό της Κοινωνικής Πολιτικής, με αποτέλεσμα να είναι εκτός εξίσωσης και έτσι υπονομεύονται τα ανθρώπινα και πολιτικά τους δικαιώματά. Π.χ. στις διεκδικήσεις δεν έχει συμπεριλάβει την κάλυψη παροχής εργαλείων αξιοπρέπειας (δλδ αμαξίδια, τεχνητά μέλη κλπ. που δεν μας καθηλώνουν αλλά αντιθέτως συμβάλουν στην αυτονομία μας) κατά την περίοδο εγκυμοσύνης σε χρήστρια αμαξιδίου που μεταβάλλονται τα κιλά της και χρειάζεται το κατάλληλο μέγεθος αμαξιδίου.
Με την ραγδαία εξέλιξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρατηρείται ένας μη δόκιμος τρόπος που οι ανάπηρες θηλυκότητες, παιδιά και άνδρες γίνονται ορατοί/ες. Αυτός είναι μέσω του «εμπνευστικού πορνό» (Inspiration porn), οπότε χρησιμοποιούνται εικόνες, βίντεο και μιμίδια ανάπηρου ενήλικα ή/ και παιδιού που ενώ συμμετέχει σε μια συνηθισμένη δραστηριότητα -πχ βούρτσισμα δοντιών-, τον αναφέρουν ως ήρωα/πρότυπο προκειμένου να παρακινήσουν μη-ανάπηρα άτομα, υποδηλώνοντας ότι εάν ένα ανάπηρο άτομο μπορεί να επιτύχει κάτι, τότε σίγουρα ένα μη ανάπηρο άτομο δεν έχει καμία δικαιολογία να μην τα καταφέρει. Ο όρος επινοήθηκε το 2012 από την ανάπηρη ακτιβίστρια Stella Young. Ο λόγος που το ονόμασε «Inspiration porn» είναι επειδή αντικειμενοποιεί τα ανάπηρα άτομα όπως το πορνό αντικειμενοποιεί τις γυναίκες. Η πραγματικότητα των αναπήρων είναι ότι υφίστανται παρεμπόδιση σε θεμελιώδη πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Πως είναι δυνατόν η κοινωνική καταπίεση, οι στρεβλές αντιλήψεις, τα στερεότυπα, τα εμπόδια στην δομική και επικοινωνιακή πρόσβαση, που είναι η πραγματικότητα μας να αποτελούν έμπνευση ή και πρότυπο; Προκειμένου να κατανοηθούν στην πράξη και να γίνουν ορατές οι ανάγκες των ανάπηρων θηλυκοτήτων, αναγκαία συνθήκη αποτελεί η αναγνώριση του μισαναπηρισμού –disableism (που είναι αντίστοιχο των εννοιών ρατσισμός και σεξισμός και αποτελεί ένα σύνολο υποθέσεων, αντιλήψεων και πρακτικών που αψηφά τα δικαιώματα των αναπήρων, αντιμετωπίζει τα ανάπηρα άτομα ως κατώτερα και τα οδηγεί σε μια σειρά αποκλεισμών).
Εν κατακλείδι, οι διεθνείς και εθνικοί νόμοι, αλλά και οι πολιτικές για τα δικαιώματα των αναπήρων έχουν ιστορικά παραμελήσει πτυχές της ισότητας των φύλων. Είναι εμφανές ότι τα συστημικά εμπόδια σε συνδυασμό με την αποτυχία ιεράρχησης της συλλογής δεδομένων σχετικά με την κατάσταση των ανάπηρων θηλυκοτήτων διαιωνίζουν την αορατότητα και τους αποκλεισμούς σε διάφορες πτυχές της ζωής.
Κείμενο για όλες/ους/α-Easy to read (Για ανθρώπους με νοητική βλάβη ή/και περιορισμένο λεξιλόγιο)
⇒ Οι ανάπηρες γυναίκες και κορίτσια είναι πολλές και μπορεί να έχουν κάποια βλάβη στο σώμα, στην ψυχή, στον τρόπο που μαθαίνουν, στην όραση, στην ακοή.
⇒ Κατά τη διάρκεια της ζωής, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν βλάβη.
⇒ Τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είναι ότι δεν πάνε σχολείο, δεν βρίσκουν δουλειά, δεν κάνουν εύκολα σχέση, παίρνουν λιγότερα λεφτά όταν δουλεύουν.
⇒ Πολλές ανάπηρες γυναίκες μπορεί να κακοποιηθούν γιατί τις θεωρούν αδύναμες.
⇒ Αυτοί/ες που κακοποιούν μπορεί να είναι συγγενείς τους, φροντιστές τους, εργαζόμενοι και εργαζόμενες σε ιδρύματα και σε ειδικά σχολεία. Όταν υπάρχει κακοποίηση οι γυναίκες δεν ξέρουν σε ποιόν και που να το πουν. Το κράτος δεν έχει υπηρεσίες για να τις βοηθήσει.
⇒ Πολλές ανάπηρες γυναίκες μπορούν να γίνουν γονείς αλλά αυτό δεν το πιστεύει η κοινωνία.
⇒ Οι ανάπηρες γυναίκες είναι αόρατες μεταξύ των ανθρώπων που ζητάνε ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες (δηλαδή το φεμινιστικό κίνημα).
⇒ Οι ανάπηρες γυναίκες είναι αόρατες μεταξύ των ανθρώπων που ζητάνε ίσα δικαιώματα για τους ανάπηρους (δηλαδή το αναπηρικό κίνημα).
⇒ Όταν ανάπηρο άτομο αντιμετωπίζει διάκριση, κακή συμπεριφορά και ρατσιστικά σχόλια επειδή έχει βλάβη αυτό λέγεται μισαναπηρισμός
*Η Δήμητρα Γκασούκα είναι νάπηρη Κοινωνική Λειτουργός- Msc Disability Management in work and rehabilitation, επιλαχούσα δημοτική σύμβουλος με την “Αντίσταση για τους πολίτες του Χαλανδρίου”, μέλος της Κίνησης Χειραφέτησης Αναπήρων- «ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΑΝΟΧΗ», μέλος του τμήματος Αναπηρικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, συνδιαχειρίστρια της διαδικτυακής ομάδας «Ανάπηρες Γυναίκες».
Σημ.: Παρατίθεται περιγραφή της εικόνας για άτομα με οπτική βλάβη: Έγχρωμο σκίτσο 10 θηλυκοτήτων που έχουν προτάξει το αριστερό χέρι τους με σφιγμένη την γροθιά τους. Η κάθε θηλυκότητα φέρει διαφορετικά χαρακτηριστικά-ένδυση, χρώμα δέρματος- που υποδηλώνουν την ποικιλομορφία στην φυλετική, θρησκευτική καταγωγή, στην σεξουαλική ταυτότητα καθώς και στην βλάβη τους πχ ηλεκτροκίνητο-χειροκίνητο αμαξίδιο, αναπηρικό σκούτερ, περιπατητήρας με ροδάκια, μπαστούνι, σκύλος οδηγό τυφλών, τεχνητό μέλος.