Covid-19: Εγχειρίδιο ατομικής υγιεινής χειριστών τροφίμων
Κατά την πανδημία του Covid-19, η εργασία στις υπηρεσίες μας, πόσο μάλλον όταν χειριζόμαστε τρόφιμα, θα πρέπει να γίνεται τηρώντας ευλαβικά όλους τους κανόνες ατομικής υγιεινής και καθαριότητας, για την αποφυγή διασποράς στα τρόφιμα και στους περιέκτες αυτών, μικροβιακού φορτίου με σταγονίδια, δια της αναπνευστικής οδού κ.α.
Γράφει η επόπτρια Δημόσιας Υγείας του Δήμου Χαλανδρίου, κ. Ειρήνη Χαλάτση
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι πλήθος ασθενειών μπορεί να μεταδοθούν, είτε κατά την εργασία μας, πόσο μάλλον και μέσω τροφίμων.
Η πανδημία του Covid-19 εξαπλώνεται, ενώ παράλληλα πολλές άλλες μεταδιδόμενες νόσοι καραδοκούν να κάνουν την εμφάνισή τους, όπου βρουν το παραθυράκι της κακής υγιεινής. Οπότε, έχοντας ως στόχο την πρόληψη της διασποράς τους, όλοι μας θα πρέπει να εφαρμόζουμε τους κανόνες ατομικής υγιεινής και κοινωνικής αποστασιοποίησης, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας μας, πόσο μάλλον κατά την παρουσία μας στην εργασία, που αποτελεί μεγάλο μέρος ….της ημέρας μας.
Είναι υποχρεωτικό: καθαροί και υγιείς να προσερχόμαστε στην εργασία μας.
Είναι απαραίτητο: να τηρούμε όλους τους κανόνες ατομικής υγιεινής και ασφάλειας κατά την εργασία μας,
με στόχο στο να επιστρέψουμε στο σπίτι μας εξίσου καθαροί και υγιείς.
Δηλαδή, θα πρέπει να:
- Διατηρούμε τα χέρια, το σώμα, τα μαλλιά μας και τα αντικείμενα μας, καθαρά,
- Πλένουμε επιμελώς τα χέρια μας με νερό και σαπούνι, για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα και να τα ξεπλένουμε καλά.
- Χρησιμοποιούμε αντισηπτικό χεριών, εφαρμόζοντας το σε όλες τις επιφάνειες των χεριών μας, μέχρι να στεγνώσει εντελώς, με στόχο την αποτελεσματικότητα της δράσης του αλλά και την αποφυγή ξήρανσης του δέρματος.
- Επαναλαμβάνουμε στην καθαριότητα των χεριών, πριν και μετά από κάθε δραστηριότητα.
- Δεν φέρνουμε σε επαφή τα χέρια μας με το πρόσωπο, τα μάτια ή τους βλεννογόνους μας.
- Κρατάμε αποστάσεις, τουλάχιστον 1,5 μέτρου.
- Καλύπτουμε το βήχα και το φτέρνισμα μας, όχι με την παλάμη μας, αλλά με τον αγκώνα μας ή με χαρτομάντηλο που αμέσως θα πρέπει να πετάξουμε σε κάδο απορριμμάτων, όχι ανακύκλωσης.
- Καθαρίζουμε τα χέρια μας με αντισηπτικό μαντηλάκι ή με αντισηπτικό χεριών.
- Αποφεύγουμε την συναναστροφή με άτομα τα οποία νοσούν.
- Σε περίπτωση που εμείς οι ίδιοι δεν νιώθουμε καλά, απομονωνόμαστε, παρατηρούμε τα συμπτώματα μας και ζητάμε τηλεφωνικά ιατρική συμβουλή.
- Εάν παρουσιάζουμε συμπτώματα ίωσης, αλλεργίας η κρυολογήματος, δεν κυκλοφορούμε σε κοινόχρηστους χώρους, ούτε καταστήματα και υπηρεσίες. Επιπλέον, είναι σημαντικό να μη συμμετέχουμε σε καμία ομαδική δραστηριότητα. Λαμβάνουμε ιατρική συμβουλή το συντομότερο.
Απαγορευτικές ενδείξεις προσέλευσης στην εργασία επεξεργασίας τροφιμων:
- Κάθε συμπτωματικό άτομο που παρουσιάζει:
- Πυρετό,
- Αίσθημα καψίματος στο λαιμό,
- Συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας,
- Καταρροή,
- Κακουχία,
- Διαταραχές αναπνοής, δυσφορία.
- Φτάρνισμα και βήχα, καθώς καθώς μπορούν να μεταδώσουν, εκτός άλλων, στο τρόφιμο Σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus,), ο οποίος βρίσκεται σχεδόν στο μισό πληθυσμό στη μύτη και μεταφέρεται εύκολα στο δέρμα.
- Συμπτώματα γρίπης ή αναπνευστικών προβλημάτων, και κάθε άλλου είδους μεταδοτικής νόσου.
- Κάθε άτομο που έχει έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα covid-19 τις τελευταίες 15 ημέρες,
- Οποιοσδήποτε εργαζόμενος έχει διαγνωστεί με κάποια διατροφική ασθένεια όπως:
- Salmonella typhi ( σαλμονέλα),
- Shigella (σιγκελλα),
- Coli ( κολοβακτηρίδιο) που παράγει τοξίνη shigtyphi,
- Ηπατίτιδα Α.
Ή εργαζόμενοι με τα ακόλουθα συμπτώματα διατροφικών νόσων:
- Διάρροια,
- Ζαλάδα,
- Πυρετό,
- Πονόλαιμο,
- Εμετό,
- Ίκτερο ( σε κάποιες περιπτώσεις).
Κανόνες ασφαλείας κατά κάθε εργασία που περιλαμβάνει τρόφιμα:
- Όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να φοράνε υποχρεωτικά μάσκα κατά τη διάρκεια της εργασίας τους και της παραμονής τους στις εγκαταστάσεις, ανεξάρτητα αν δεν έρχονται σε επαφή με κοινό.
- Όταν φέρνουμε κάποιο προσωπικό μας αντικείμενο μαζί μας στην εργασία, η τσάντα μας ή κάτι άλλο, πάντα ελέγχουμε ότι είναι καθαρό και το τοποθετούμε στον ειδικό χώρο.
- Δεν μοιραζόμαστε με άλλους εργαζόμενους κανένα προσωπικό μας είδος.
- Παίρνουμε μαζί μας ένα προσωπικό μπουκαλάκι με νερό ή θερμό ροφήματος, το οποίο να είναι γεμάτο, ώστε να αποφύγουμε να έρθουμε σε επαφή με βρύσες για να το ξαναγεμίσουμε.
- Τηρούμε τις προστατευτικές αποστάσεις των κατά τουλάχιστον 1,5 m από τα άλλα άτομα.
- Κάνουμε το διάλειμμα μας, κατά προτίμηση, σε εξωτερικό χώρο, πλέον φορώντας και εκεί προστατευτική μάσκα και τηρώντας τις αποστάσεις από κάθε άλλο συνάδελφο.
- Διατηρούμε πάντα τα χέρια μας καθαρά και κατά την εργασία μας αλλά και κατά το διάλειμμα.
- Αποφεύγουμε κάθε άσκοπη επαφή με άψυχες επιφάνειες, όπως με πόμολα, πόρτες, επιφάνειες κ.α.
- Δεν ακουμπάμε άσκοπα τον εξοπλισμό.
- Πλένουμε προσεκτικά τα χέρια μας, πολύ συχνά και πάντα πριν και μετά από την είσοδο μας στην εργασία και κάθε φορά που μπορεί να έχουν επιμολυνθεί.
- Αν προκύψει βήχας ή φτέρνισμα, χρησιμοποιούμε πάντα στον αγκώνα μας ή καλύτερα καθαρό χαρτομάντιλο, καλύπτοντας τη μύτη και το στόμα μας. Πετάμε άμεσα σε ποδοκίνητο κάδο απορριμμάτων το χρησιμοποιημένο χαρτομάντηλο και πλένουμε καλά τα χέρια μας.
- Δεν φτερνιζόμαστε και δεν βήχουμε ποτέ στην παλάμη μας.
- Καλύπτουμε πάντα το φτέρνισμα και το βήχα μας με χαρτομάντιλο μιας χρήσεως ή με τον αγκώνα μας, έχοντας ήδη απομακρυνθεί από κάθε άλλο άτομο ή τρόφιμο.
- Έπειτα πλένουμε πάντα τα χέρια μας καλά για είκοσι (20) τουλάχιστον δευτερόλεπτα και εφαρμόζουμε αντισηπτικό χεριών.
- Κάθε άτομο που δεν ανήκει στο προσωπικό, θα πρέπει να αποφεύγεται να εισέρχεται στους χώρους εργασίας, και εφόσον αυτό είναι απαιτητό, τότε θα πρέπει να τηρεί όλους τους κανόνες υγιεινής, τη σωστή χρήση μάσκας και τους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης, όπως ανωτέρω αναλύονται,
- Οι εργαζόμενοι αλλά και τα άτομα που δεν ανήκουν στο προσωπικό, οφείλουν να ακολουθούν επισημάνσεις της ίδιας της υπηρεσίας περί των ανωτέρω κανόνων υγιεινής με μέριμνα του αρμόδιου προϊσταμένου.
Διατηρώντας καθαρό τον εξοπλισμο:
Εφόσον έχει υπάρξει άμεση ή έμμεση επαφή του εξοπλισμού, με εκκρίσεις που φέρουν ιικό φορτίο, βρώμικα γάντια ή αντικείμενα, ο εξοπλισμός αποτελεί πλέον μολυσματική επιφάνεια.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να:
- Πλένουμε καλά τα χέρια μας, πριν και μετά, από κάθε διαφορετικού είδους εργασία.
- Αποφεύγουμε να ακουμπήσουμε το πρόσωπό μας και κάθε βλεννογόνο του σώματός μας.
- Όλος ο εξοπλισμός θα πρέπει να καθαρίζεται προσεκτικά και να απολυμαίνεται, πάντα φορώντας καθαρά γάντια.
- Είναι απαραίτητο σε κάθε χώρο εργασίας, να υπάρχει αντισηπτικό χεριών σε υγρή μορφή, με αντλία, και εφόσον είναι δυνατόν με τη δυνατότητα ανέπαφης χορήγησης αντισηπτικού.
Δεν ξεχνάμε ότι μεταξύ άλλων ασθενειών, έχει διαπιστωθεί ότι ο ιός Covid-19 επιβιώνει σε σκληρές επιφάνειες για πάνω από τρεις (3) ημέρες.
Προστατεύουμε την υγεία μας και την υγεία των γύρω μας:
Η σημασία της ατομικής υγιεινής στη διασπορά μικροβίων:
Οι εργαζόμενοι μπορούν να μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς:
- εσωτερικά,
- με τα χέρια,
- μέσω δέρματος και
- με τα μαλλιά τους (οι τρίχες σε τρόφιμα μπορούν να αποτελούν αιτία μικροβιακής μόλυνσης!!!).
Είναι απαραίτητο σε κάθε εργαζόμενο να γίνουν γνωστές οι αναγραφόμενες οδηγίες ατομικής υγιεινής καθώς και οι πρακτικές προστασίας των τροφίμων, έτσι ώστε να μην μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς σε τρόφιμα και επιφάνειες χωρίς να το θέλουν. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε τις τρόφιμογενείς ασθενείς αλλά και τη μετάδοση του covid-19.
Η καλή υγιεινή του κάθε ατόμου είναι αλληλένδετη με την διατήρηση της υγείας των εργαζομένων. Η προσωπική καθαριότητα είναι βασικό στοιχείο για την καλή υγιεινή και ξεκινάει από το σπίτι.
Προϋποθέσεις προσωπικής υγιεινής:
- Καθαρό σώμα,
- Καλή στοματική υγιεινή,
- Καθαρά ρούχα,
- Καθαρά μαλλιά,
- Καθαρά νύχια.
Αναλυτικότερα:
- Διατηρούμε πάντα τα χέρια μας καθαρά,
- Διατηρούμε τα νύχια μας πάντα καθαρά,
- Κόβουμε όσο πιο κοντά μπορούμε τα νύχια μας.
- Δεν φοράμε ψεύτικα νύχια στη δουλειά.
- Δεν βάφουμε τα νύχια μας με βερνίκια νυχιών που μπορούν να ξεβάψουν, ξεφλουδίζουν κ.α.
- Σε περίπτωση που παρουσιάζουμε κάποιο κόψιμο ή έγκαυμα στο δέρμα των χεριών, το καθαρίζουμε καλά και το περιποιούμαστε με αντισηπτικά και πριν προσέλθουμε στην εργασία μας το καλύπτουμε με γάζα και λευκοπλάστη, έπειτα φοράμε καθαρά γάντια και το καλύπτουμε.
- Προσέχουμε την τριχοφυΐα των χεριών μας, όπως και την τριχοφυΐα του προσώπου μας. Εάν χρειαστεί τριμαρουμε με αυτές τις περιοχές.
- Αφαιρούμε την περίσσεια αξεσουάρ και κοσμημάτων, πριν ξεκινήσουμε την εργασία μας. Δεν επιτρέπεται να φοράμε κατά τον χειρισμό τροφίμων πολλά κοσμήματα, καθώς μπορεί να πέσει να ακουμπήσει πάνω στο τρόφιμο και να αποτελεί κίνδυνο επιμόλυνσης από βακτήρια. Σκουλαρίκια μη μακριά και έως ένα απλό δαχτυλίδι, που δεν εγκλωβίζει ίνες εντός του, είναι επιτρεπτά.
Γενικοί κανόνες υγιεινής για χειριστές τροφίμων κατά την εργασία τους:
- Τα ρούχα των εργαζομένων, οι στολές και οι ποδιές θα πρέπει να διατηρούνται καθαρά.
- Σε περίπτωση βρόμικων ρούχων θα πρέπει αμέσως να αλλάζονται.
- Τα μαλλιά των εργαζομένων θα πρέπει να είναι πιασμένα και οι περιοχές με έντονη τριχοφυΐα καλυμμένες.
- Σε περίπτωση που η εργασία απαιτεί σκουφάκια, καλύμματα τριχωτού και μακριά μανίκια έως τους βραχίονες, είναι απαραίτητο να δίδονται από τη διοίκηση στο προσωπικό και το προσωπικό να εκτελεί εργασίες χειρισμού τροφίμων πάντα ενδεδυμένο με αυτά.
- Δεν επιτρέπεται το ντύσιμο ή η απομάκρυνση των ενδυμάτων, στον χώρο επεξεργασίας τροφίμων.
- Κάθε προσωπικό αντικείμενο των εργαζομένων, που εισέρχεται στο χώρο εργασίας, θα πρέπει να είναι πάντοτε καθαρό και να φυλάσσεται σε ειδικό καθαρισμένο χώρο.
- Είναι απαραίτητο να έχει καθοριστεί από την κάθε διεύθυνση συγκεκριμένος χώρος για τα προσωπικά αντικείμενα και τις στολές και το σημείο που θα φορούν τα ενδύματα εργασίας οι εργαζόμενοι μακριά από το χώρο επεξεργασίας/χειρισμού τροφίμων.
- Με μέριμνα του εκάστοτε αρμόδιου προϊσταμένου θα πρέπει να ελέγχεται η τήρηση των ανωτέρω μέτρων, και σε περίπτωση που δεν τηρούνται αυτά, να λαμβάνονται άμεσα τα απαραίτητα μέτρα για την αποκατάσταση αυτής της έλλειψης ( αλλαγή στολής και ρούχων, αποτροπή από την εκτελούμενη εργασία χωρίς τη χρήση των απαιτούμενων ενδυμάτων).
Επιδαπέδια υγιεινή:
- Τα παπούτσια μας θα πρέπει να διατηρούνται καθαρά, να μη φέρνουν βρωμιές και να καθαρίζουμε συχνά και τη σόλα των παπουτσιών μας ώστε να μην διασπείρουμε με μικρόβια στο πάτωμα.
- Μία απαλότερη αλλά αποτελεσματική πρακτική καθαριότητας, όταν δεν υπάρχει στο χώρο εργασίας απολυμαντικό πατάκι, είναι σε ένα απλό πατάκι να ρίξουμε λίγο αντισηπτικό και να τρίψουμε τα παπούτσια μας πάνω σε αυτό, ειδάλλως να παρέχονται κατάλληλα ποδονάρια μία χρήσεως τα οποία θα πρέπει να αλλάζονται έπειτα από την έξοδο του εργαζόμενου από τον χώρο επεξεργασίας τροφίμων/ παρασκευής φαγητού.
- Το σφουγγάρισμα των χωρών εργασίας πρέπει να είναι τακτικό και να γίνεται με κοινό απορρυπαντικό πατωμάτων και διάλυμα χλωρίνης και νερού ,σε αναλογία 1 προς 10. ας μην ξεχνάμε την καλή καθαριότητα και απολύμανση της ίδιας της σφουγγαρίστρας και των ειδών καθαριότητας, καθώς εάν δεν καθαρίζονται και απολυμαίνονται και τα ίδια σωστά αποτελούν εστία μόλυνσης.
Μέτρα προστασίας και καλής υγιεινής κατά την εργασία επεξεργασίας / χειρισμού τροφίμων:
- Τακτικό πλύσιμο των χεριών,
- Χρήση απολυμαντικού μετά το πλύσιμο των χεριών,
- Αποφυγή άσκοπων επαφών με άψυχα αντικείμενα,
- Αποφυγή επαφής των χεριών με τα χέρια τη μύτη και κάθε ένα άλλο βλεννογόνο.
- Πάρα πολύ συχνή αλλαγή γαντιών.
- Πρέπει να τονιστεί ότι τα γάντια μπορούν να αποτελέσουν εστία μόλυνσης.
- Είναι απαραίτητο να παρέχεται επαρκή ποσότητα γαντιών στους εργαζόμενους και να εξασφαλίζεται η άμεση και κοντινή ( γειτνιάζουσα με τον χώρο επεξεργασίας/ χειρισμού τροφίμων) παροχή ζεστού και κρύου νερού για το πλύσιμο των χεριών. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί τότε η ποσότητα των παρεχόμενων γαντιών και αντισηπτικής γέλης, θα πρέπει, τουλάχιστον, να διπλασιάζεται.
- Ο καλύτερος τρόπος για να αποτραπεί η εξάπλωση των ιών στα τρόφιμα είναι μέσω του να διασφαλιστεί ότι τα χέρια πλένονται και ότι είναι καθαρά και προστατευμένα κατά το χειρισμό των τροφίμων. Κάθε φορά που αγγίζουμε κάτι με γυμνά χέρια ή γάντια που έχουν χρησιμοποιηθεί, τότε πάντα υπάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης από χημικές ουσίες οι επιβλαβείς μικροοργανισμούς.
Κάθε πότε πρέπει να πλένουμε τα χέρια μας:
- Πριν από την έναρξη της εργασίας μας,
- Πριν και μετά από κάθε επίσκεψή μας στο αποχωρητήριο,
- Πριν και μετά τη λήψη τροφής,
- Πριν και μετά το κάπνισμα, ή τη μάσηση τσίχλας,
- Μετά από βήξιμο ή φτέρνισμα,
- Μετά από χρήση χαρτομάντιλου,
- Κάθε φορά που τα χέρια έχουν λερωθεί.
- Μετά από κάθε απουσία από το χώρο επεξεργασίας τροφίμων.
Η εγκατάσταση για το πλύσιμο των χεριών θα πρέπει να έχει υγρό σαπούνι, κρύο και ζεστό νερό που είναι 38°C και να μπορεί να λειτουργεί για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα σε αυτή τη θερμοκρασία.
Τα χέρια πρέπει να στεγνώνουν με χαρτοπετσέτες ή στεγνωτήρες με ζεστό αέρα, και θα πρέπει να παρέχονται κατάλληλοι κάδοι απορριμμάτων για πετσέτες που χρησιμοποιούνται.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΓΑΝΤΙΩΝ:
- Η χρήση γαντιών συχνά δημιουργεί μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας αλλά δεν εξαλείφει την ανάγκη για πλύσιμο των χεριών ή απολύμανσης εκεί που είναι απαραίτητο.
- Η μη σωστή χρήση γαντιών μπορεί να γίνει αιτία διάδοσης παθογόνων μικροοργανισμών. Τα γάντια πολλαπλών χρήσεων πρέπει να πλυθούν και να καθαριστούν πριν από την έναρξη της εργασίας και ανάλογα με τις ανάγκες.
- Τα γάντια μίας χρήσης θα πρέπει να αλλάζονται όταν υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης, όπως για παράδειγμα μετά το πέταγμα σκουπιδιών, την επεξεργασία χημικών ουσιών καθαρισμού, την επαφή με οποιοδήποτε ζώο ή τη παραλαβή αντικειμένων.
- Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγγίξουν γυμνά χέρια ένα ζωντανό ή νεκρό τρωκτικό.
- Τα χέρια πρέπει να πλυθούν πριν τοποθετηθεί το νέο ζευγάρι γαντιών, είτε αυτό είναι μιας χρήσης ή πολλαπλών
- Τονίζεται ξανά ότι τα γάντια που δεν αλλάζονται συχνά αποτελούν πολύ σοβαρή εστία μικροβιακής μόλυνσης.
- Όταν δεν υπάρχει δυνατότητα να πλυθούν τα χέρια τότε αλλάζουμε γάντια κάθε φορά που θα έπρεπε να πλύνουμε τα χέρια μας.
Ο κάθε προϊστάμενος, θα πρέπει να επισημαίνει τις πρακτικές υγιεινής και να μέριμνα για την τήρηση αυτών, καθώς και για την παροχή των απαιτούμενων υλικών, αναλωσίμων και στολών στους εργαζόμενους.
«νους υγιής, εν σώματι υγιή»
Ας συμβάλλουμε στη μείωση διασποράς νόσων.
Δε φοβόμαστε, προσέχουμε και μένουμε υγιείς.
Προστατεύουμε τον εαυτό μας, προστατεύουμε τους γύρω μας και αγαπημένα μας πρόσωπα.
Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΩΖΕΙ ΖΩΕΣ
* Η κ. Ειρήνη Χαλάτση είναι απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας – Υγιεινολόγος MSc